Bas de Geus is geboren in Brussel en heeft altijd in de hoofdstad gewoond. Een echte Brusseleir! De fiets daarentegen heeft niet altijd deel uitgemaakt van zijn leven. Hij bekent : “als kind reed ik niet met de fiets”.

Toch kiest hij, na zijn studies lichamelijke opvoeding en kinesitherapie, om te doctoreren over.... de heilzame werking van het stalen ros. Daarop, ongetwijfeld om de theorie aan de praktijk te koppelen, of om niet in tegenspraak te komen met zijn onderzoek, kruipt hij ook op de fiets om zich te verplaatsen.

Vandaag is Bas assistent professor aan de Vrije Universiteit Brussel en onderzoeker binnen de Human physiology research group (MFYS). En de fiets is nog altijd de kern van het wetenschappelijk onderzoek van Bas de Geus.

"Voor uw gezondheid kan u in Brussel beter fietsen dan met de wagen rijden"

Maar laat ons even terug komen op zijn doctoraatsthesis. Het betrof een studie met vrijwilligers : mannen en vrouwen van 18 tot 65 jaar (in werkelijkheid was de meerderheid tussen 35 en 54). “Het voornaamste criterium was dat ze een zittend beroep hadden en geen enkele fysieke activiteit uitoefenden” vertelt Bas de Geus. Deze 'proefkonijnen' kregen een gratis fiets die ze verplicht minimum drie keer per week moesten gebruiken om zich te verplaatsen naar hun werk.

Bij de aanvang van de studie ondergingen de kandidaten een aantal fysieke testen om hun VO2max te meten (het maximumvolume aan zuurstofverbruik tijdens een inspanning ; dit geeft het uithoudingsvermogen van een persoon aan). Verder gebeurden er ook nog een bloedafname en psychologische tests (om vast te stellen hoe de proefpersonen zich fysiek en geestelijk voelden).

Na zes en na twaalf maanden werden de vrijwilligers opnieuw getest om eventuele wijzigingen te evalueren. “We stelden vast dat hun fysieke conditie verbeterd was en dat ze vlotter fietsten dan bij de aanvang. Bovendien was hun 'goede' cholesterol toegenomen terwijl hun 'slechte' cholesterol gedaald was. Bijgevolg was hun cardiovasculair risico verminderd” vermeldt de onderzoeker.

En daar bleef het niet bij. In vergelijking met de controlegroep – waarvan de leden niet fietsten – voelden de nieuwbakken fietsers zich op psychologisch vlak heel wat fitter. “Ze voelden zich meer gemotiveerd bij het ontwaken. Ze voelden zich beter op het werk en hadden minder moeite met fysieke opdrachten”, vervolgt de onderzoeker.

"Zich met de fiets verplaatsen is best mogelijk"

Bas de Geus heeft de deelnemers anderhalf jaar na de laatste test (dus twee en een half jaar na het eerste contact) opnieuw gecontacteerd om uit te zoeken of ze nog altijd fietsten. Een mooie verrassing voor Bas : “70 tot 80 % van de kandidaten gebruikten hun wagen niet langer voor het woon/werkverkeer! Bewijs dat met een klein duwtje in de rug, mensen overtuigd kunnen worden dat zich verplaatsen per fiets geen onbegonnen werk is.”

In de loop van de studie merkten de onderzoekers dat het aantal afgelegde kilometers toenam. “De proefpersonen begonnen ook de fiets te nemen om boodschappen te doen, zich naar andere activiteiten te verplaatsen...”, legt hij uit.

De gunstige effecten van fietsen op de gezondheid zijn talrijk. Werkgevers zouden trouwens fietsen moeten aanmoedigen. Verschillende Nederlandse studies hebben aangetoond dat fietsers minder vaak afwezig zijn dan niet-fietsers. “Onze ervaring toont aan dat mensen die op de fiets springen ook aandachtiger zijn op het werk, beter geluimd en langer leven in goede gezondheid” bevestigt Bas de Geus.

Het stalen ros “vermindert het risico op de ontwikkeling van diabetes type 2 (een ziekte waarvan verwacht wordt dat ze nog sterk zal toenemen) en kan ook zorgen voor gewichtsafname. Zelfs wie al 50 is, kan het roer nog omgooien”, onderstreept de onderzoeker,

"We leven in een vervuilde stad"

Maar in Brussel is niet alles rozengeur en maneschijn in het land van de tweewieler, En Bas de Geus wil de negatieve kanten niet verhullen, Het belangrijkste is de vervuiling. “We moeten aan de mensen duidelijk maken dat we in een vervuilde stad leven. Voor volwassenen is dat nog niet te erg (ook al weet men dat in Brussel jaarlijks 632 personen voortijdig overlijden ten gevolge van luchtvervuiling.). Hersenen en longen van kinderen daarentegen hebben het erg te verduren in de stad ”, betreurt hij. Voor oudere inwoners stijgt dan weer het risico op cardiovasculaire aandoeningen met de toenemende luchtvervuiling.

Al fietsend door de hoofdstad stelt men zich natuurlijk bloot aan deze vervuiling. “Een studie gepubliceerd samen met VITO en UCL, heeft aangetoond dat het aantal fijne stofdeeltjes ingeademd door een fietser, vier keer hoger ligt dan wat een automobilist op hetzelfde traject inademt. Als men enkel rekening houdt met de parameter van de vervuiling, is het dus raadzaam de fiets te laten staan en met de wagen te gaan”, volgens de onderzoeker.

"Levensvoordeel voor de fietsers"

Goed nieuws dan weer indien men rekening houdt met de fysieke activiteit. Ondanks de slechte luchtkwaliteit is het beter om te fietsen dan om de wagen te nemen. “Bovendien is men met de fiets meer flexibel. Men kan routes nemen die minder schadelijk zijn. Hiervoor kan men de apps gebruiken die voor de automobilisten aangeven welke verkeersaders het drukst zijn : te vermijden als men met de fiets is”, beveelt Bas de Geus aan. “In Brussel is het eenvoudig : de vuile lucht die de pendelaars inademen, komt van de wagens. In tegenstelling tot Antwerpen bijvoorbeeld is er vrijwel geen industrie”, vervolgt hij

Zelfs rekening houdend met het ongevallenrisico – nochtans aanzienlijk hoger (per afgelegde kilometer) voor fietsers dan voor automobilisten - is de levensverwachting van een fietser hoger dan die van een automobilist. Fietsers winnen 8 levensmaanden dankzij de gunstige invloed van het fietsen op hun cholesterol en hun cardiovasculair systeem. Het ongevallenrisico kost hen 7 dagen en de luchtvervuiling 21 dagen. Alles bij mekaar winnen de fietsers zo ongeveer 7 levensmaanden. “Het is dus aanzienlijk beter om met de fiets te rijden dan met de wagen”, besluit de onderzoeker.

"De maatschappij moet zich vragen stellen"

“Sedert de tweede wereldoorlog is de levensverwachting gestaag toegenomen. Nu begint ze voor het eerst weer af te nemen, en dat grotendeels door een gebrek aan fysieke activiteit. De maatschappij moet zich dringend vragen stellen”, bevestigt Bas de Geus.

Op financieel vlak alleen al, zou de maatschappij erbij winnen indien meer personen de fiets zou nemen. “Voor de sociale zekerheid betekent een fietser een besparing van 1300€ per jaar”, oppert de wetenschapper. En het aantal wagens verminderen zou uiteraard de vervuiling doen afnemen. “Dat zou een voordeel zijn voor de fietsers, maar het betekent tevens minder vervuilde lucht de klok rond voor huizen, kantoren...Het zou ook de geluidsoverlast doen dalen waarvan men eveneens weet dat er een negatieve invloed van uitgaat op de bloeddruk en het hart. Er zullen echter grote veranderingen moeten komen in de infrastructuur en in de mentaliteit, wil men de mensen laten inzien dat het wel degelijk mogelijk is om hun gedrag aan te passen”, verkondigt de onderzoeker.

 "Zich aanpassen aan de omstandigheden is alleen maar logisch"

De fiets is voor Bas meer dan een onderzoekthema, het is ook een gewoonte met het gezin. Hij en zijn vrouw verplaatsen zich dagelijks naar hun werk per fiets en hun dochtertje van vijf heeft haar eigen fiets van toen ze drie was. De jongste van twee wordt naar de crèche gebracht in een karretje dat achteraan de fiets hangt.

Putje winter, als het 's ochtends nog donker is, geeft Bas er de voorkeur aan om met zijn zoon de tram te nemen. Moeder en dochter blijven trouw aan de fiets.

Bas vindt het niet meer dan normaal om zijn manier van verplaatsen aan te passen aan de omstandigheden (weer, afstanden...). “Dat zou een automatische reflex moeten zijn. Ik hou niet van de wagen, dus al naargelang de omstandigheden, gaan we te voet, met het openbaar vervoer of met de fiets. Met een vouwfiets is de combinatie trein/tweewieler eenvoudig. Autorijders beweren dat ze tijd winnen, maar dat is niet altijd waar. Het probleem met de wagen is dat het een gewoonte wordt. Men vraagt zich niet meer elke dag af wat de beste manier is om zich van punt A naar punt B te verplaatsen. Men staat er niet bij stil : “Kan ik de metro niet nemen ? Of de fiets ?”

Bas en zijn vrouw hebben een wagen die ze één keer per week gebruiken om inkopen te doen en wanneer ze zich buiten Brussel begeven. “Maar ook als we bijvoorbeeld 10 kilometer moeten afleggen nemen we de wagen. We zijn geen extremisten!”, lacht de onderzoeker.

Bas voegt eraan toe dat het, met alle systemen die vandaag bestaan (autodelen, huurwagens...), hun laatste wagen zal zijn!